Χώρος: Παλιό Αντλιοστάσιο (Α’ Προβλήτα, Λιμάνι Θεσσαλονίκης) Ώρες λειτουργίας: Δε-Πα 15.00-21.00 Διοργάνωση: ΟΛΘ Α.Ε., ΜΦΘ Παραγωγή: ΜΦΘ Μουσειογραφική μελέτη-Επίβλεψη κατασκευής: Δρ. Κυριακή Ουδατζή Μουσειολογική μελέτη-Γενική επιμέλεια: Βαγγέλης Ιωακειμίδης Σύμβουλος ιστορικής έρευνας: Βίλμα Χαστάογλου Η έκθεση επιχειρεί να συνθέσει τις πολλαπλές και διαφορετικές όψεις ενός ζωντανού οργανισμού, αυτού του Λιμανιού της Θεσσαλονίκης, μέσα από τις θεματικές του τόπου/τοπίου, του ταξιδιού, του εμπορίου, των μεταφορών, του πολιτισμού και της εργασίας. Το Λιμάνι στη μακραίωνη ιστορία της Θεσσαλονίκης μετασχηματίζεται, διευρύνει τις χρήσεις του και εξελίσσεται διαρκώς σε συνάρτηση με τις λειτουργίες της πόλης. Αυτό το πολυσύνθετο πρόσωπο του Λιμανιού παρουσιάζεται με ενδεικτικό τρόπο μέσα από τις έξι θεματικές ενότητες της έκθεσης, που συμβολίζονται αντίστοιχα στους έξι προβλήτες του Λιμανιού. Το υλικό της έκθεσης αντλήθηκε από τις παρακάτω πηγές: Αρχείο Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης, Αρχείο Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Αρχείο Σωκράτη Ιορδανίδη, Αρχείο Γιάννη Μέγα, Αρχείο Δήμου Θεσσαλονίκης – Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχείο Μακεδονίας, Εθνική Χαρτοθήκη. Ακολουθεί σύντομη παρουσίαση των έξι θεματικών ενοτήτων της έκθεσης. Τόπος Το τοπίο του λιμανιού μετασχημάτισε το τοπίο της πόλης έξι φορές από το 1896 έως σήμερα. Ξεκίνησε με τη δημιουργία τεχνητού λιμένος το 1904, ενώ συνεχίστηκε με την εκβιομηχάνιση της άλλοτε εξοχικής περιοχής του Μπεx-Tσινάρ και την επέκταση του λιμένος προς τα δυτικά. Από το 1946 έως το 1977 κατασκευάζονται οι Γ’, Δ’, Ε’ και ΣΤ’ προβλήτες αλλάζοντας για μία ακόμη φορά το τοπίο. Τέλος, η ανάπτυξη προχώρησε με την κατασκευή της ευθύγραμμης ανατολικής προκυμαίας της πόλης από τη θέση της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας ως τον Μύλο Αλλατίνι. Οι αλλαγές αυτές σηματοδότησαν κατά κύριο λόγο το σύγχρονο αστικό θαλάσσιο τοπίο της πόλης, όπως διαμορφώθηκε μέσα από πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ζυμώσεις και ανακατατάξεις. Ταξίδι «Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι..». Το λιμάνι αποτελεί διαχρονικά μια έννοια συνυφασμένη με το ταξίδι. Και σε καιρούς ειρήνης και σε καιρούς πολέμου το λιμάνι της Θεσσαλονίκης υποδέχτηκε εκατομμύρια ανθρώπων διαφόρων εθνικοτήτων. Εδώ αποβιβάστηκαν τα συμμαχικά στρατεύματα κατά των Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εδώ έφτασαν οι Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Στο σήμερα, το λιμάνι συνδέει ακτοπλοϊκά την πόλη με νησιά του Αιγαίου αλλά κυρίως την καθιστά πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες, καθώς εντάσσεται στο «χάρτη της κρουαζιέρας» της Μεσογείου με πολλαπλά οφέλη για τον τουρισμό και την οικονομία της πόλης. Πολιτισμός Εκθέσεις, προβολές, ημερίδες, παράλληλες δράσεις, υπαίθριες συναυλίες, συζητήσεις: ο πρώτος προβλήτας του λιμανιού είναι συνδεδεμένος με την πολιτιστική δράση. Το Μουσείο Κινηματογράφου, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, εποπτευόμενοι φορείς από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, στεγάζονται σε ανακαινισμένες αποθήκες από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Εδώ διεξάγονται και τα Διεθνή Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ενώ πρόσφατα άρχισαν να λειτουργούν σε καθημερινή βάση και τέσσερις ακόμη κινηματογραφικές αίθουσες ιδιωτικής εταιρείας. Πέρα όμως από τους φορείς και τις δράσεις τους, η πρόσφατη ήπια ανάπλαση του πρώτου προβλήτα, και η δημιουργία ενός ακόμη δημόσιου χώρου στον αστικό ιστό, αποτελεί μία κίνηση ανάπτυξης, που βελτιώνει την ποιότητα ζωής – μία πράξη πολιτιστική. Εργασία Ο Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες της Βορείου Ελλάδος. Πέρα όμως από το μέγεθος της ανθρωποδύναμης του, ο ΟΛΘ αποτελεί μία μικρή πολιτεία μέσα στην πόλη. Οι εργαζόμενοί του αντανακλούν την ιστορία της, καθώς και την πολυπολιτισμικότητά της, όπως για παράδειγμα το πλήθος των εβραίων λιμενεργατών στις αρχές του προηγούμενου αιώνα αποτύπωνε την συνύπαρξη των εθνοτικών ομάδων. Σταθμοί στην εργασιακή ειρήνη του λιμένος υπήρξε η σύσταση του ΟΛΘ το 1970, οπότε οι εργαζόμενοι εντάσσονται στο τακτικό προσωπικό του Οργανισμού, και το 1999 με τη μετατροπή του φορέα σε Ανώνυμη Εταιρεία. Εμπόριο Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης ως σταυροδρόμι των κύριων αξόνων μεταξύ Αδριατικής και Μαύρης Θάλασσας, Δούναβη και Αιγαίου και ως φυσική είσοδος και έξοδος της εκτεταμένης μακεδονικής ενδοχώρας υπήρξε αδιαμφισβήτητο εμπορικό κέντρο στην περιοχή των Βαλκανίων για περισσότερο από 20 αιώνες. Η Ελευθέρα Ζώνη που ιδρύθηκε το 1925 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της εμπορικής του δραστηριότητας. Η έλλειψη ή ο περιορισμός των τελωνειακών διατυπώσεων και η δυνατότητα παραμονής των εμπορευμάτων εντός της για απεριόριστο χρονικό διάστημα διευκολύνουν ιδιαίτερα το Διεθνές Εμπόριο. Ενδεικτικά, σήμερα, διακινούνται εμπορευματοκιβώτια καθώς και γενικά εμπορεύματα (σίδερα, ξυλεία, μάρμαρα), στερεά χύδην φορτία (μεταλλεύματα, κάρβουνο, scrap), υγρά χύδην φορτία με σωληνώσεις (οινόπνευμα, άσφαλτος, χημικά). Μεταφορές Μία από τις πιο αναγνωρίσιμες εικόνες του λιμανιού είναι ο γερανός – σύμβολο της μεταφοράς προϊόντων. Η πλεονεκτική γεωγραφική του θέση του λιμένος Θεσσαλονίκης, πάνω στον άξονα της Εγνατίας Οδού και τα διευρωπαϊκά δίκτυα το καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις χώρες της Παρευξείνιας Ζώνης και των Βαλκανίων. Επιπλέον, αποτελεί κόμβο σιδηροδρομικών δικτύων μεταφοράς τόσο για την ενδοχώρα όσο για τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Γερανογέφυρες μεγάλης ανυψωτικής ικανότητας πολλών τόνων, μηχανήματα μεταφοράς, και αποθήκευσης κιβωτίων, πλατφόρμες και ρυμουλκά οχήματα λειτουργούν στον Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων που αναπτύσσεται συνεχώς προκειμένου να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες διεθνείς απαιτήσεις διακίνησης των εμπορευμάτων.